PHÂN LOẠI VẮC XIN

Vắc xin sống giảm độc lực:

• là loại vắc xin chứa các vi sinh vật (virus hoặc vi khuẩn) đã được làm yếu đi (giảm độc lực) để không gây bệnh nghiêm trọng cho người tiêm.
• Vẫn đảm bảo có thể kích hoạt cơ thể sinh ra miễn dịch phòng chống các tác nhân gây bệnh.

Đặc điểm của phân loại vắc xin sống giảm độc lực:

• Hiệu quả cao: Thường tạo ra miễn dịch mạnh và kéo dài vì chúng kích thích cả đáp ứng miễn dịch tế bào và kháng thể.
• Số mũi tiêm thường ít:  Chỉ cần một hoặc hai liều để đạt được miễn dịch bền vững.
• Phản ứng tự nhiên: Do vi sinh vật trong vắc xin có khả năng nhân lên trong cơ thể, chúng tạo ra phản ứng miễn dịch tự nhiên hơn so với các loại vắc xin khác.

Một số vắc xin sống giảm độc lực:

• Vắc xin sởi, quai bị, rubella (MMR): Giúp bảo vệ chống lại các bệnh sởi, quai bị và rubella.
• Vắc xin thủy đậu (varicella): Phòng ngừa bệnh thủy đậu.
• Vắc xin sốt vàng: Phòng ngừa bệnh sốt vàng, một bệnh do virus gây ra và lây truyền qua muỗi.
• Vắc xin rotavirus: Phòng ngừa bệnh tiêu chảy nặng do rotavirus gây ra ở trẻ nhỏ.
• Vắc xin cúm sống giảm độc lực (LAIV): Một dạng vắc xin cúm được sử dụng bằng cách xịt mũi, thay vì tiêm.

Một số lưu ý khi sử dụng:

• Đối tượng không được sử dụng:
  • Những người có hệ miễn dịch suy yếu,
  • Phụ nữ mang thai
  • Những người có bệnh nền nặng không nên tiêm loại vắc xin này vì có thể gây nguy cơ cao hơn.

Vắc xin bất hoạt (Inactivated Vaccines)

• Là loại vắc xin chứa các vi sinh vật (virus hoặc vi khuẩn) đã chết hoặc bất hoạt bằng cách sử dụng các phương pháp hóa học, nhiệt hoặc tia xạ.
• Những vi sinh vật này không thể nhân lên trong cơ thể, nhưng vẫn có thể kích thích hệ miễn dịch để tạo ra kháng thể bảo vệ chống lại bệnh tật.

Đặc điểm của vắc xin bất hoạt:

• Có độ an toàn cao: Do chứa vi sinh vật đã bị giết chết,
• Vắc xin bất hoạt không có nguy cơ gây ra bệnh do vi sinh vật trong vắc xin.
• Không cần bảo quản lạnh nghiêm ngặt như những vắc xin khác.
• Cần phải nhiều tiêm mũi tiêm nhắc lại để duy trì miễn dịch
• Đáp ứng miễn dịch thường không mạnh và kéo dài bằng vắc xin sống giảm độc lực.

Một số loại vắc xin bất hoạt 

• Vắc xin bại liệt bất hoạt (IPV): Phòng ngừa bệnh bại liệt.
• Vắc xin viêm gan A: Phòng ngừa bệnh viêm gan A.
• Vắc xin cúm (tiêm): Phòng ngừa bệnh cúm theo mùa.
• Vắc xin ho gà toàn tế bào: Một dạng cũ của vắc xin ho gà, hiện đã được thay thế nhiều bởi vắc xin ho gà vô bào (acellular pertussis).
• An toàn cho người có hệ miễn dịch suy yếu, phụ nữ mang thai và người cao tuổi.
• Ít nguy cơ gây bệnh: Không có nguy cơ vi sinh vật trong vắc xin tái hoạt động và gây bệnh.

Vắc xin bất hoạt thường được sử dụng trong các chương trình tiêm chủng rộng rãi để phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm,
đặc biệt ở những đối tượng có nguy cơ cao hoặc cần một loại vắc xin an toàn hơn.

Vắc xin tiểu đơn vị

•  là loại vắc xin chỉ chứa những thành phần cụ thể của vi sinh vật (virus hoặc vi khuẩn) mà hệ miễn dịch cần nhận diện và phản ứng.
•  vắc xin tiểu đơn vị chỉ sử dụng các protein, polysaccharide hoặc các phân tử kháng nguyên khác của vi sinh vật. Điều này giúp giảm nguy cơ gây bệnh và phản ứng phụ không mong muốn.
• Khi được tiêm vào cơ thể, vắc xin tiểu đơn vị kích thích hệ miễn dịch nhận diện và phản ứng với các protein hoặc polysaccharide đặc hiệu của vi sinh vật.
• Hệ miễn dịch sẽ tạo ra kháng thể để bảo vệ cơ thể chống lại các vi sinh vật tương tự nếu chúng xâm nhập vào cơ thể trong tương lai.

Đặc điểm của vắc xin tiểu đơn vị:

• Chỉ chứa các thành phần cần thiết.
• Có độ an toàn cao đối với người có hệ miễn dịch yếu, người già và phụ nữ mang thai do không chứa toàn bộ vi sinh vật sống hoặc đã bất hoạt,
• Gây ra ít phản ứng phụ hơn so với vắc xin toàn tế bào hoặc vắc xin sống giảm độc lực.
• Thường cần tiêm nhiều liều để đạt được và duy trì mức độ miễn dịch mong muốn.
• Đáp ứng miễn dịch có thể yếu hơn vắc xin sống giảm độc lực, vì vắc xin tiểu đơn vị không kích thích đầy đủ hệ miễn dịch như vi sinh vật sống.

Một số vắc xin tiểu đơn vị:

• Vắc xin viêm gan B: Chứa protein bề mặt của virus viêm gan B.
• Vắc xin ho gà vô bào (Acellular Pertussis): Chứa các thành phần protein của vi khuẩn ho gà.
• Vắc xin HPV (Human Papillomavirus): Chứa protein bề mặt của các tuýp virus gây ra ung thư cổ tử cung.
• Vắc xin viêm phổi do phế cầu (Pneumococcal Subunit Vaccine): Chứa các polysaccharide từ vỏ của vi khuẩn phế cầu.

Vắc xin tái tổ hợp

• là loại vắc xin được phát triển bằng cách sử dụng công nghệ DNA tái tổ hợp.
• Trong quá trình này, các gen mã hóa cho kháng nguyên của vi sinh vật gây bệnh (virus hoặc vi khuẩn) được chèn vào DNA của một tế bào chủ khác, chẳng hạn như vi khuẩn, nấm men hoặc tế bào động vật.
• Tế bào chủ này sau đó sẽ sản xuất ra kháng nguyên mong muốn, kháng nguyên này sau đó được thu hoạch và sử dụng để tạo ra vắc xin.

Đặc điểm của vắc xin tái tổ hợp:

• Sử dụng công nghệ DNA tái tổ hợp: Các gen mã hóa cho kháng nguyên được chèn vào một sinh vật khác để sản xuất kháng nguyên ở quy mô lớn.
• Chỉ chứa kháng nguyên cụ thể: Vắc xin chỉ chứa các protein kháng nguyên cần thiết để kích thích phản ứng miễn dịch, không chứa toàn bộ vi sinh vật.
• An toàn cao: Không chứa vi sinh vật sống, do đó an toàn hơn cho những người có hệ miễn dịch suy yếu.
• Ít phản ứng phụ: Thường gây ra ít phản ứng phụ hơn so với vắc xin sống giảm độc lực.
• Sản xuất ổn định: Khả năng sản xuất kháng nguyên với số lượng lớn và ổn định.

Nhược điểm:

• Cần nhiều liều nhắc lại: Thường cần nhiều liều để đạt được và duy trì mức độ miễn dịch mong muốn.
• Chi phí sản xuất có thể cao: Công nghệ tái tổ hợp có thể đòi hỏi chi phí sản xuất cao hơn.

Một số  phân loại vắc xin tái tổ hợp:

• Vắc xin viêm gan B: Sử dụng tế bào nấm men để sản xuất protein bề mặt của virus viêm gan B.
• Vắc xin HPV (Human Papillomavirus): Sử dụng tế bào côn trùng hoặc nấm men để sản xuất protein bề mặt của các tuýp virus HPV gây ung thư cổ tử cung.

Vắc xin giải độc tố:

• Vắc xin giải độc tố còn được gọi là vắc xin toxoid.
• Là loại vắc xin được làm từ các độc tố (toxins) đã được bất hoạt hoặc làm suy yếu của vi khuẩn,
• chúng không còn gây hại nhưng vẫn có khả năng kích thích hệ miễn dịch của cơ thể để tạo ra phản ứng bảo vệ chống lại các tác nhân gây bệnh.

Ưu Điểm và Nhược Điểm

Ưu Điểm:

• An Toàn: Do toxoid đã bị bất hoạt hoặc làm suy yếu, không thể gây bệnh, nên rất an toàn cho người tiêm.
• Hiệu Quả: Tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh mẽ và bảo vệ lâu dài.

Nhược Điểm:

• Cần Tiêm Nhắc Lại: Để duy trì hiệu quả bảo vệ, thường cần tiêm nhắc lại định kỳ.
• Không Phòng Ngừa Được Mọi Tác Nhân Gây Bệnh: Chỉ có tác dụng với các bệnh do độc tố vi khuẩn gây ra.

Một số phân loại vắc xin giải độc tố hiện nay:

Phân loại Vắc Xin Uốn Ván (Tetanus Toxoid Vaccine):

• Phòng Ngừa Bệnh uốn ván gây ra bởi vi khuẩn Clostridium tetani.
• Độc tố của vi khuẩn này gây co giật cơ bắp rất đau đớn và có thể gây tử vong.
• Liều Lượng: Thường được tiêm trong chương trình tiêm chủng mở rộng (DTP – Diphtheria, Tetanus, Pertussis),
• cần tiêm nhắc lại mỗi 10 năm.

Phân loại Vắc Xin Bạch Hầu (Diphtheria Toxoid Vaccine):

• Phòng Ngừa Bệnh bạch hầu gây ra bởi vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae.
• Độc tố của vi khuẩn này có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như viêm cơ tim, viêm thần kinh.
• Liều Lượng: Thường được tiêm trong chương trình tiêm chủng mở rộng (DTP – Diphtheria, Tetanus, Pertussis), cần tiêm nhắc lại mỗi 10 năm.